Leczenie nietrzymania moczu po prostatektomii i zabiegu TURP za pomocą fizjoterapii

W dzisiejszym poradniku podpowiemy, jaką metodę prostatektomii wybrać aby uniknąć nietrzymania moczu? Odpowiemy na pytanie, czy da się wyleczyć nietrzymanie moczu i zaburzenia erekcji (wzwodu) po prostektomii? Z tego poradnika dowiesz się, jak wygląda fizjoterapia na nietrzymanie moczu i zaburzenia erekcji po prostatektomii i zabiegu TURP?

Fizjoterapeutka Sara Moraczewska (Pawluk) specjalizuje się w fizjoterapii urologicznej w Lublinie.

Jaką metodę prostatektomii wybrać, aby uniknąć nietrzymania moczu?

Istnieje kilka metod wycięcia gruczołu krokowego (prostaty):

• prostatektomia laparoskopowa – kilka punktowych nacięć w dolnej części brzucha
• prostatektomia otwarta (klasyczna) – nacięcie poniżej pępka w kierunku spojenia łonowego
• prostatektomia da Vinci – laparoskopowe usunięcie prostaty przy pomocy robota da Vinci
• prostatektomia z dostępu kroczowego – bez cięć na skórze

Często pacjenci zadają pytanie: jaka metoda operacyjna uchroni go przed nietrzymaniem moczu po operacji?

Niestety to nie metoda chroni przed nietrzymaniem moczu, tylko to jak dużo tkanek wokół prostaty musiało zostać wycięte (m. in.pęcherzyki nasienne, węzły chłonne, pęczki naczyniowo-ruchowe, mięsień zwieracz wewnętrzny cewki moczowej). Należy pamiętać, że w przypadku wycięcia prostaty z powodu nowotworu jest to operacja/zabieg ratujący życie, dlatego urolog usuwa wszystkie tkanki w których są komórki rakowe i tkanki wokół prostaty, aby zmniejszyć ryzyko nawrotu raka.

W zależności od tego jak dużo tkanek musiało zostać wycięte w trakcie operacji lub zabiegu oceniamy możliwości powrotu do sprawności.

Czy da się wyleczyć nietrzymanie moczu i zaburzenia erekcji (wzwodu) po prostektomii?

W każdej z metod operacyjnych/zabiegowych (prostatektomia radykalna z dostępu klasycznego, prostatektomia radykalna laparoskopowa lub przy użyciu robota Da Vinci) może dojść do wycięcia całkowitego lub częściowego pęczków naczyniowo-ruchowych i podrażnienia nerwu sromowego pośrednio przez bycie w jego bliskiej okolicy.

EREKCJA jest zależna od pęczków naczyniowo-ruchowych, ponieważ:

„(…) pęczki naczyniowo-ruchowe przebiegające w okolicy stercza zawierają włókna autonomiczne biegnące do ciał jamistych, które przez swoją część przywspółczulną zawiadują wzwodem, a przez część współczulną ejakulacją. (…)” [1]

TRZYMANIE MOCZU (kontynecja) jest zależna od działania zwieracza zewnętrznego cewki moczowej, a co za tym idzie nerwu sromowego i pęczków naczyniowo-ruchowych ponieważ:

„(…) Za trzymanie moczu u mężczyzny odpowiada kompleks struktur anatomicznych w miednicy, w tym szyja pęcherza moczowego, stercz, przepona miednicza, a w szczególności zwieracz zewnętrzny. Unerwienie tych struktur pochodzi z nerwu sromowego i ma charakter somatyczny. Jak do tej pory nie wykazano obecności w pęczkach naczyniowo-ruchowych włókien nerwów somatycznych, dlatego rola pęczków jest jedynie pomocnicza w trzymaniu moczu zależnym od zwieracza zewnętrznego. (…) autonomiczny układ nerwowy odgrywa tu ważną rolę. Śluzówka cewki moczowej i zwieracz wewnętrzny są unerwione przez nerw miedniczy i przez nerwy od splotu podbrzusznego. Badania Whalsa i Donkera wykazały obecność nerwów somatycznych unerwiających zewnętrzny zwieracz w pęczkach naczyniowo-nerwowych. Znaczna część unerwienia somatycznego zwieracza zewnętrznego biegnie od nerwu sromowego, ale pewna część włókien nerwowych wnika od nerwu grzbietowego prącia i znajduje się w odległości około 3 mm od szczytu stercza, przy czym wykazują one znaczną zmienność w przebiegu. Połowa z badanych mężczyzn posiada jedno- lub obustronnie tylko pojedyncze gałęzie tych włókien nerwowych, co powoduje jeszcze większą podatność na ich uszkodzenie w czasie zabiegu.” [1]

Jak wygląda fizjoterapia na nietrzymanie moczu i zaburzenia erekcji po prostatektomii i zabiegu TURP?

Fizjoterapia urologiczna (urofizjoterapia) w nietrzymaniu moczu i zaburzeniach erekcji:

1. Normuje napięcie na przeponie miednicznej (grupie mięśni podtrzymujących pęcherz) w szczególności biorąc pod uwagę zwieracz zewnętrzny cewki moczowej.
2. Pomaga w regeneracji pęczków naczyniowo-ruchowych.
3. Wspomaga pracę nerwu sromowego, aby jeszcze efektywniej przewodził informację do mięśni odpowiadających na utrzymanie moczu.

Fizjoterapia urologiczna (urofizjoterapeuta) dysponuje kilkoma sposobami leczenia nietrzymania moczu:

Terapia manualna

Rozluźnienie napiętych tkanek w miednicy i w całym ciele, które stoją na przeszkodzie do dobrej pracy mięśni miednicy. Mobilizacja blizny po wycięciu prostaty i blizn na brzuchu, aby zapewnić odpowiednią ruchomość tkanek i wspomóc pracę pęcherza i cewki moczowej.

Sprawdź ofertę: Terapia manualna Lublin

Ćwiczenia mięśni dna miednicy (mięśni Kegla) w tym zwieracz zewnętrznego cewki moczowej

Leczeniem na nietrzymanie moczu u mężczyzn są ćwiczenia mięśni dna miednicy (Kegla). Mięśnie dna miednicy to grupa mięśni znajdująca się w miednicy, między moszną a odbytem jest ich środek, zwany środkiem ścięgnistym krocza.

W trakcie terapii uczę, jak właściwie napiąć i rozluźnić mięśnie w odbycie i przy nasadzie członka. Najtrudniej pacjentom jest zazwyczaj rozluźnić mięśnie i to jest przyczyną ich nieprawidłowej pracy mięśni. Wcale nie chodzi o to, żeby je tylko napinać w każdej możliwej sytuacji! Nieprawidłowa praca mięśni dna miednicy przekłada się na nietrzymanie moczu.

Są 2 główne mięśnie odpowiadające za świadome zatrzymanie moczu w pęcherzu:

• mięsień zwieracz wewnętrzny cewki moczowej
• mięsień zwieracz zewnętrzny cewki moczowej.

W trakcie operacji prostatektomii czy zabiegu TURP mięsień zwieracz wewnętrzny cewki moczowej zostaje całkowicie wycięty lub uszkodzony. Pozostaje tylko zwieracz zewnętrzny, który musi powstrzymać mocz przed wyciekiem. Jest on unerwiony somatycznie, co oznacza, że można go świadomie ćwiczyć, poprawiać siłę, ale przede wszystkim wytrwałość.

Dobieram zawsze trening indywidualnie do pacjenta, uczę ćwiczeń, wyłapuję błędy w ćwiczeniach i w wybranych przypadkach zalecam wykonanie zabiegu Biofeedbacku, szerzej opisuję go tutaj: Artykułu o Biofeedbacku. Ważna też jest kontynuacja ćwiczeń w warunkach domowych po uprzednim instruktażu.
Zatem ćwiczenia mięśni dna miednicy (w tym zwieracza zewnętrznego cewki moczowej) są sposobem na nietrzymanie moczu po prostatektomii i zabiegu TURP.

Zalecenia fizjoterapeuty

Analizuję styl życia pacjenta w poszukiwaniu czynników zakłócających prawidłową pracę miednicy (przeciążenia, postawa ciała, za mała lub za duża aktywność fizyczna i inne). Zalecam obowiązkowo ćwiczenia mięśni dna miednicy do domu i mobiliazcję blizn na brzuchu.

Kiedy rozpocząć fizjoterapię/rehabilitację po prostatektomii?

1. Najlepiej przed operacją, aby przygotować mięśnie dna miednicy i cały kompleks miednicy do trudnego zabiegu, który zaraz je czeka. Wtedy szansa na szybszy powrót do trzymania moczu i erekcji zdecydowanie się zwiększa
2. Niezwłocznie po operacji (po 2 tygodniach), nawet jeśli zauważasz, że z każdym dniem czy tygodniem trzymanie moczu się poprawia, ten progres może się w którymś momencie zatrzymać. Przez kilka tygodni po operacji organizm przechodzi przez ważne i kluczowe dla przyszłego trzymania moczu procesy gojenia. Im szybciej zaczniesz ćwiczyć mięśnie dna miednicy (Kegla) i mobilizację blizny pooperacyjnej na brzuchu (nawet te małe po laparoskopii) tym większa szansa na trwały powrót do zdrowia.

Jeśli pacjent zgłasza się na fizjoterapię po kilku miesiącach po operacji efektywność rehabilitacji zdecydowanie spada i czas poświęcony na fizjoterapię wydłuża się.

Leczenie nietrzymania moczu po prostatektomii i zabiegu TURP w Lublinie realizujemy w gabinecie FizjoMore, umów wizytę online.

Bibliografia
[1] Drewniak Tomasz, „Ocena wpływu zakresu ochrony pęczków naczyniowo-nerwowych podczas prostatektomii z użyciem robota na wczesny powrót trzymania moczu przy podziale chorych w oparciu o grupy ryzyka raka stercza”, Przegląd Urologiczny, 2013/2 (78)